Displayban voor tabaksretailers (én vaperetailers) in België vanaf 1 april 2025: wat is de impact?

Vanaf 1 april 2025 verandert het straatbeeld in België drastisch voor iedereen die tabak of vapes verkoopt. De nieuwe regelgeving verbiedt namelijk het zichtbaar uitstallen van rookwaren en e-sigaretten op het verkooppunt. De “displayban”, zoals de maatregel vaak genoemd wordt, betekent een stevige ingreep voor nachtwinkels, krantenwinkels, tankstations en vapespeciaalzaken. De impact is niet louter visueel of logistiek — deze maatregel heeft verstrekkende gevolgen op vlak van verkoop, klantgedrag én concurrentiepositie. De vraag is: wie voelt het meeste de rook in de ogen, en wie past zich als eerste aan?

Wat houdt de displayban precies in?

De Belgische regering volgt met deze beslissing het voorbeeld van andere Europese landen, zoals Nederland en Ierland, waar een dergelijk verbod al langer van kracht is. Concreet betekent dit dat vanaf 1 april 2025 geen enkele rookwaar of vapeproduct nog zichtbaar mag zijn voor de klant. Denk aan sigarettenpakjes achter de toonbank, vapes in glazen vitrines, kleurrijke e-liquid flesjes op schappen… alles moet uit het zicht.

Enkel in specifieke gevallen mogen uitzonderingen worden gemaakt, bijvoorbeeld in gespecialiseerde winkels waar minstens 90% van de omzet uit rookwaren komt, én waar minderjarigen geen toegang hebben. Maar zelfs dan geldt er een verplichte ‘neutrale presentatie’, waarbij producten niet extra opvallend of aantrekkelijk in beeld mogen worden gebracht.

Voor de meeste gemengde verkooppunten – denk aan supermarkten, krantenwinkels en tankstations – is de boodschap simpel: tabak moet verdwijnen uit het zicht. Letterlijk. Dit vereist investeringen in gesloten kasten, ladesystemen of zelfs complete refits van toonbanken.

Wat betekent dit voor klassieke tabakswinkels en krantenwinkels?

Voor een groot deel van de kleinhandel is tabak nog steeds een broodnodige margebrenger. Hoewel de winstmarges relatief laag zijn, is de verkoopfrequentie hoog en zorgt tabak vaak voor bijkomende aankopen van drankjes, snoep of kranten. De displayban zet die dynamiek onder druk.

In een doorsnee krantenwinkel neemt tabak tot 25% van de omzet in. De angst leeft dat zonder de visuele aanwezigheid van sigaretten, klanten minder vaak spontaan naar de toonbank komen. Zeker voor impulskopers kan het verdwijnen van het zichtbare aanbod een drempel vormen. Uit onderzoek in andere landen blijkt dat een zichtbaarheidsverbod de verkoop tot 10 à 15% kan doen dalen in het eerste jaar na invoering.

Een bijkomend risico is dat klanten sneller naar webshops of grenswinkels grijpen voor hun rookwaar. Vooral in grensstreken zoals de provincie Limburg of Henegouwen leeft die vrees. De prijsverschillen met Luxemburg en Frankrijk zijn al niet min; het verdwijnen van het gemak in eigen buurtwinkel zou die trend versterken. “Gelukkig” geldt in België al een verbod op online verkoop, maar de overheid slaagt er vaak niet goed in om dit te handhaven.

Tegelijk ontstaat er een soort ‘normalisering’ bij consumenten: als rookwaar niet langer zichtbaar is, lijkt het minder vanzelfsprekend. Voor veel ouders is dat goed nieuws, maar voor de handelaar betekent het: een andere rol opnemen. Niet langer als passief verkooppunt, maar eerder als adviseur achter gesloten kastdeurtjes.

Wat met vaperetailers? Een minder gehoorde maar zwaar getroffen groep

Voor winkels die gespecialiseerd zijn in e-sigaretten en vapes, zoals Vaporshop, is de maatregel een stuk ingrijpender. Deze zaken onderscheiden zich vaak net door hun kleurrijke displays, proefstations en opvallende verpakkingen. En laat net dát nu verboden worden.

Een vapeshop in België heeft het al niet makkelijk. De wetgeving werd de voorbije jaren almaar strenger, met reclameverboden, smaakbeperkingen en verkooprestricties. Maar de displayban is misschien wel de meest ingrijpende maatregel tot nu toe. Want hoe overtuig je een nieuwe klant van jouw gamma, als je letterlijk niets mag tonen?

Veel eigenaars van vaperetailzaken geven nu al aan dat ze overwegen hun winkelconcept fundamenteel om te gooien. Sommigen overwegen zelfs om volledig over te stappen op lifestyle of smartshop-artikelen om de verliezen te compenseren. Anderen denken aan ledenmodellen waarbij enkel geregistreerde klanten toegang krijgen tot het zichtbare aanbod – al is dat juridisch een grijze zone.

Er heerst frustratie in de sector. Terwijl vapes net vaak gepresenteerd werden als alternatief voor klassieke sigaretten, worden ze nu aan exact dezelfde regels onderworpen. De overheid stelt dat dit noodzakelijk is om jongeren te beschermen tegen verleiding – zeker gezien de explosieve groei van wegwerpvapes onder minderjarigen – maar voor gespecialiseerde retailers voelt het als een collectieve straf voor een minderheid die zich wél aan de regels houdt. In België werden wegwerpvapes, mede op vraag van de sector, verboden – en de redenering klopt dus niet altijd helemaal.

Welke psychologische en commerciële effecten mogen we verwachten?

Een displayban is niet zomaar een administratieve ingreep. Het is een krachtige visuele boodschap: “rookwaar hoort niet thuis in het gewone koopgedrag”. Die onderliggende boodschap werkt, want consumenten zijn visueel ingesteld. Minder zichtbaarheid betekent minder associatie, minder verleiding en uiteindelijk minder gewoonte.

Uit studies in het VK en Canada blijkt dat vooral jongvolwassenen tussen 16 en 24 jaar hun rookgedrag sneller aanpassen na zo’n ban. Minder toegang tot visuele prikkels verlaagt het aantal impulsaankopen. Tegelijk verschuift het koopgedrag naar merken die de gebruiker al kent. Nieuwkomers of experimenteerders worden als het ware ‘uit de markt gedrukt’.

Voor handelaars betekent dit twee dingen. Enerzijds moet er gewerkt worden aan actieve klantenbinding: loyale klanten behouden via goede service, kennis en discretie. Anderzijds moet men zich voorbereiden op een lagere instroom van nieuwe klanten, en dus op een verschuivend verkoopmodel. De tijd van klanten die “eens iets willen proberen omdat ze het zien liggen” is voorbij. Het wordt meer een vraaggestuurde dan aanbodgestuurde verkoop.

De inrichting van de winkel zelf verandert ook. Denk aan gesloten kasten met codes, discrete menukaarten, digitale schermen achter de toonbank of QR-codes naar online catalogi (zonder verkoopfunctie, want online verkoop is voor rookwaren verboden in België). Het vraagt investering, creativiteit én aanpassing van routines.

Hoe kunnen retailers zich voorbereiden op 1 april 2025?

Wachten tot de wet effectief van kracht is, is riskant. Wie slim is, begint nu al met aanpassen. Hier zijn enkele tips die handelaars overwegen om de overgang vlotter te maken:

• Investeer in gesloten displaysystemen: schuiflades, roterende kasten of panelen met code-invoer. Er bestaan kant-en-klare systemen op maat van krantenwinkels en tankstations.
• Train je personeel: ze moeten weten hoe ze discreet advies geven en snel producten vinden zonder frustratie bij de klant.
• Werk met menukaarten: een duidelijk overzicht met neutrale merknamen en prijzen helpt klanten hun keuze maken zonder te zien.
• Overweeg alternatieve producten: snoep, frisdrank, krasloten, strips, puzzelboekjes of telefoonkaarten kunnen de gemiste marge gedeeltelijk compenseren.

Een goede voorbereiding beperkt niet alleen omzetverlies, maar straalt ook professionaliteit en betrouwbaarheid uit. En klanten voelen dat. Wie op 1 april plots een zwarte kast voor zich ziet staan en een onwetende medewerker, zal sneller afhaken dan iemand die duidelijk goed geïnformeerd en klantvriendelijk geholpen wordt.

De displayban is geen cadeau voor handelaars, dat is duidelijk. Maar met een doordachte aanpak hoeft het ook geen doodsteek te zijn. Verandering is lastig, maar vaak ook een kans. Wie slim schakelt, kan zijn positie zelfs versterken. Minder ruchtbaarheid rond rookwaren kan ruimte scheppen voor andere troeven – denk aan koffie, lokale producten of zelfs een nieuwe dienstverlening.

En wie weet? Misschien zijn we over een paar jaar blij dat de sigaretten uit het zicht verdwenen. De lucht in de winkels wordt er alvast helderder van 🌬️.